مبانی شناخت کاغذ
چاپخانه‌ها برای کارهای چایی خود به انواع کاغذ نیاز دارند و دانستن اینکه کدام نوع کاغذ برای کدام کار مناسب است برای افرادی که در چاپخانه کار میکنند اهمیت بسیاری دارد چرا که انتخاب نوع کاغذ مناسب می‌تواند به کیفیت کار و نتیجه نهایی کمک کند.
گردآورنده: مرتضی حقیر؛ امروزه از کاغذهای متنوعی برای چاپ و نشر کتاب، مجلات، بروشورها، کاتالوگ‌ها و… استفاده می‌شود. استفاده از کاغذهای مخصوص برای چاپ باعث افزایش کیفیت، جذابیت بصری و دوام و ماندگاری هر یک از محصولات چاپی می‌شود.
کاغذها از نظر ترکیب، طراحی هدف و حتی وزن و ضخامت متفاوت هستند. انتخاب نوع کاغذ از نظر مرغوبیت بستگی به نوع کار چاپی دارد.در این مقاله تلاش کرده‌ایم تا اطلاعاتی در خصوص انواع کاغذهای چاپ به ویژه انواع کاغذهای مورد استفاده برای چاپ کتاب‌ها ارائه دهیم.
گرماژ کاغذ چیست؟
اولین سوالی که بسیاری از افراد که آشنایی کمی با کاغذ دارند می‌پرسند این است که گرماژ یعنی چه؟ گرماژ ۳۰۰ چه فرقی با ۱۷۰ یا ۸۰ دارد؟
گرماژ همان جرم یا به زبان ساده تر وزن کاغذ است به بیان دقیقتر گرماژ هر کاغذ به معنای وزن هر متر مربع از آن کاغذ است. یعنی اگر کاغذی گرماژ ۳۰۰ گرمی دارد یک متر مربع از آن کاغذ وزنش ۳۰۰ گرم است اما یک مصرف کننده با وزن کاغذ کاری ندارد و آنچه مهم است ضخامت کاغذ است پس به بیان دیگر هرچه گرماژ کاغذ بالاتر باشد کاغذ ضخیم تر است.
کاغذها به چند دسته ذیل تقسیم بندی می شوند که هر کدام آن ها را به نامی می‌شناسند:
- کاغذ70*100 سانتیمتر به نام کاغذ 4/5 برگی
- کاغذ90*72 سانتیمتر به نام کاغذ 4 برگی
- کاغذ90در60سانتیمتر به نام کاغذ 3 برگی
- کاغذ70*50 سانتیمتر به نام کاغد 2 برگی
- کاغذ 45*60 سانتیمتر به نام کاغذ 1/5 برگی
- کاغذ35*50 سانتیمتر به نام کاغذ 1 برگی
کاغذهای بالا هر کدام از قطعی گرفته شده‌اند مثلاً کاغذ دو برگی و یک برگی از کاغذ قطع ۴/۵ برگی گرفته شده و کاغذ ۱/۵ برگی از قطع کاغذ ۳ برگی گرفته شده است که هر کدام برای سفارش مورد نظر چاپی در نظر گرفته می‌شود در ضمن کاغذ مورد نظر باید با سایز ماشین چاپی هماهنگی داشته باشد.
تقسیم بندی کاغذ و مقوا از نظر وزن گرمی
وزن كاغذها معمولاً از ۱۷ گرم تا ۱۵۰ گرم بر متر مربع بوده و تعیین کننده نوع کاغذ است. کاغذهای ۱۷ گرم تا ۱۸ گرم کاغذهای از نوع ابریشمی هستند. کاغذهای پوست پیازی ۲۵ گرم،کاغذهای تحریر معمولا ۶۰ گرم،کاغذهای بسته بندی (گراف) ۷۰ تا ۸۰ گرم، کاغذهای کتابی و تحریر از ۷۰ تا ۱۰۰ گرم، کاغذهای گلاسه از ۸۰ تا ۱۵۰ گرم و مقوای گلاسه و کارتی ۱۵۰ تا ۴۰۰ گرم وزن دارند.
کاغذ معمولا تا ۱۵۰ گرم وزن، شومیز یا مقوا از ۱۵۰ تا ۵۰۰ وزن گرم و از وزن ۵۰۰ گرم به بالا معمولا مقواهای سنگین وزن و کارتنها هستند. مقواها نیز با شماره‌بندی مشخص میشوند. مقوا را با شماره‌بندی عددی مشخص میکنند مثلاً مقوای نمره ۳ دارای ضخامتی معادل میلیمتر می‌باشد. به همین ترتیب از شماره ۱، ۲، ۳، ۴، ۵ ،۷،۶،۸ تشکیل می‌شود که البته برحسب وزن هم می‌توان بدین صورت گفت که مثلاً مقوای نمره ۱ هر ۲۰ عدد آن معادل ۲۵ کیلوگرم وزن دارد.
جنس کاغذ
کاغذها جنس‌های مختلفی دارند که هر کدام برای کار متفاوتی چاپ شده و مورد استفاده قرار می‌گیرد انواع کاغذ از نظر جنس عبارت اند از:
کاغذ گلاسه
این کاغذ که معمولا یک یا دو روی آن لعاب دارد رنگ‌هارا شفاف نشان می‌دهد. از این کاغذ برای چاپ طرح‌های چند رنگ و تک رنگ استفاده می‌شود زیرا گرماژ بالا و سطح صاف و صیقلی آن باعث می‌شود کار با جلوه بصری و کیفیت بالا ارائه شود.
کاغذ تحریر
کاغذهای که برای چاپ کتاب،مجله ها، سررسید چاپ سربرگه برگه یادداشت انواع پاکت استفاده می شوند به کاغذ تحریر شناخته میشوند این کاغذ یکی از پر مصرف ترین نوع کاغذ است و قابلیت چاپ بر روی هر دو صفحه را دارد همچنین رنگ آن به پشت صفحه نفوذ نمی‌کند. این کاغذ نیزاز 70 تا 120 گرم گرماژ دارد اما پر مصرفترین آن ۷۰، ۸۰ و۱۰۰ گرمی است.
کاغذ پشت چسب دار
یک سمت این نوع کاغذ به چسب آغشته شده ا که با یک روکش سیلیکونی در زیر آن پوشانده شده است. بعد از چاپ لایه سیلیکونی برداشته شده و امکان چسباندن کاغذ بر روی هر سطحی امکان پذیر می‌شود.
کاغذ الوان یا تحریر رنگی
این کاغذ به مانند کاغذ تحریر است و تنها در زنگ تفاوت دارد.
مقوای پشت طوسی
این نوع یک سمت آن دارای رنگ طوسی و سمت دیگرش سفیداست که چاپ روی قسمت سفید انجام می‌شود. از این کاغذ برای چاپ جعبه‌های بسته‌بندی استفاده می‌شود.
مقوای پشت کرم
این کاغذ یا مقوا که از مواد بازسافتی تهیه می‌شود همانند مقوای پشت طوسی است اما کیفیت بالاتری دارد و بیشترین کاربرد آن در بسته بندی محصولاتی مانند دارو، مواد آرایشی و بهداشتی است .
Pvc چسب دار
این نوع کاغذ یا همان ورق چسب‌دار از جنس PVC چسب‌دار است که برای چاپ لیبل مورد استفاده قرار می‌گیرد و بیشتر برای کارهای که در معرض آب هستند استفاده می‌شود.
کرافت (Kraft Paper)
کاغذهای کرافت رنگی متمایل به قهوه ای دارند زیرا از سولفات خمیر پالپ تهیه می‌شود. این کاغذ از مقاومت نسبتا خوبی برخوردار است و عموماً برای بسته‌بندی و کارهای هنری فانتزی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
مقوای فانتزی
این نوع مقوا از بافت و رنگ‌های متنوعی برخوردار است و برای چاپ کاغذ کادو، جعبه کادو، کتاب‌های درسی، کارت دعوت، کارت تبریک، کارت ویزیت و… مورد استفاده قرار می‌گیرد.
مقوای ایندربرد
مقواهای خشک و محکمی که در وسط آن از مواد بازیافتی استفاده شده است. از این مقوا برای ساخت جعبه‌های با کیفیتی بالاتر از مقوای پشت طوسی استفاده می‌شود.
کاربن‌لس
کاغذ کاربن‌لس یا NCR همان کاغذ الوان یا تحریر است که یک نوع پوشش شیمیایی دارد. این پوشش باعث می‌شود کاغذ به مانند کاربن عمل کرده و یک کپی از نوشته‌ها به صفحه بعد منتقل شود.
کاغذ سنگی
این نوع کاغذ که به تازگی تولید و عرضه می‌شود یک نوع کاغذ بازیافتی است که از قطع درختان و آلودگی محیط‌زیست جلوگیری می‌کند. مواد تشکیل دهنده در تولید این نوع کاغذ آب و اسیدهایی همچون پودر کربنات کلسیم موجود در آهک، پلی اتیلن پر چگالی و برخی مواد افزودنی چون کوپلینگ آگنت است.
نحوه سفارش کاغذ و نگهداری آن در انبار
نگهداری از کاغذ اهمیت زیادی دارد به طوری که کاغذ در انبار نباید در معرض نور و تابش مستقیم آفتاب قرار گیرد. رطوبت زیاد باعث موجدار شدن کاغذ می‌شود همچنین بندهای کاغذ نباید مستقیم با کف زمین یا دیوار یا در نزدیکی لوله‌های آب قرار بگیرد بلکه تحت شرایط مناسب بوده و زیر هر بند یک پالت چوبی قرار گیرد تا به طور مستقیم به زمین نخورد.
بهتر آن است که در انبار کاغذ از دستگاه تهویه هوا استفاده شود تا همیشه هوای محیط انبار در تمام فصول سال یکنواخت باشد. میزان رطوبت مناسب محیط برای کاغذ ۶۵ درصد و حرارت مناسب ۱۹ درجه سانتیگراد است این رطوبت و درجه حرارت باید در تمام قسمتهای چاپخانه رعایت شود.
امروزه در صنعت چاپ و بسته‌بندی انواع مختلف کاغذ وجود دارد. که می‌توان تمام مطالب چاپی و غیر چاپی را روی آن منتقل کرد.بهتر است که ابتدا انواع کاغذ را با توجه به کاربردهایشان شناخته و از میان آن‌ها با توجه به هدف یکی را انتخاب کرد. مهم نیست که حتماً طرح چاپ شده از هر نظر عالی به نظر برسد، چرا که اگر کارایی نداشته باشد، فقط هزینه‌های بسیار سنگینی را تحمیل می‌کند.